Αποτελεί ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στα χέρια του σύγχρονου Καρδιολόγου. Με την τεχνολογική εξέλιξη βελτιώθηκε πάρα πολύ η ποιότητα της εικόνας καθώς και οι διάφορες άλλες διαγνωστικές δυνατότητες που παρέχει η συγκεκριμένη εξέταση. Με το υπερηχογράφημα μπορούμε να διαπιστώσουμε την γενική λειτουργικότητα της καρδιάς, την λειτουργία των βαλβίδων αυτής, την λεπτομερή μορφολογία των διαφόρων άλλων ανατομικών της δομών, την ύπαρξη υγρού γύρω από αυτήν, την ύπαρξη λοιμώξεων των βαλβίδων της καθώς και να εκτιμήσουμε καρδιοπάθειες που υπάρχουν από την γέννηση τις ονομαζόμενες συγγενείς καρδιοπάθειες. Η πιο συχνή αιτία για την οποία καταφεύγουμε στο υπερηχογράφημα είναι ο έλεγχος για κάποιο «φύσημα» που ακούμε με τα ακουστικά.

Η δοκιμασία κόπωσης είναι μια πολύ σπουδαία εξέταση, καθώς δίνει σημαντικές πληροφορίες για την λειτουργία της καρδιάς όταν αυτή κουράζεται και επομένως λειτουργεί με αυξημένες ανάγκες σε οξυγόνο. Ουσιαστικά ο ασθενής ελέγχεται καθώς του γίνεται καρδιογράφημα την ώρα που περπατά πάνω σε έναν κυλιόμενο τάπητα. Είναι μια ασφαλής εξέταση που όταν γίνεται κάτω από σωστές συνθήκες και με το ανάλογα έμπειρο προσωπικό δεν ενέχει πρακτικά κανένα κίνδυνο. Μπορεί να γίνει προληπτικά ή σε περίπτωση που ο γιατρός θέλει να ελέγξει αν κάποια από τα συμπτώματα του ασθενή σχετίζονται με στεφανιαία νόσο.

Όταν υπάρχει στένωση σε κάποια αρτηρία της καρδιάς τότε την ώρα που ο ασθενής περπατάει στον διάδρομο, μπορεί να διαπιστωθούν αλλαγές στο καρδιογράφημα που καμιά φορά συνδυάζονται και με συμπτώματα («σφύξιμο» στο στήθος, δυσφορία, ζάλη). Βέβαια όπως και κάθε εξέταση έχει και αυτή τα μειονεκτήματά της καθώς ορισμένες φορές μπορεί να μην αναδείξει κάποιο πρόβλημα ενώ ο ασθενής πραγματικά πάσχει. Το σενάριο όμως αυτό αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα.

Πρόκειται για συσκευή ανάλογη του Holter ρυθμού. Ουσιαστικά είναι ένα ηλεκτρονικό πιεσόμετρο το οποίο μετράει κάθε μισή ώρα συνήθως την πίεση του ασθενή και έχει το πλεονέκτημα ότι όλες οι μετρήσεις καταχωρούνται αυτόματα σε ένα ειδικό «καταγραφικό», επιτρέποντας την ανάλυση στο ιατρείο. Αποτελείται από το πιεσόμετρο και μια μικρή καταγραφική συσκευή που φοράει ο ασθενής συνήθως στην ζώνη του.

Με την βοήθεια του Holter πίεσης, ελέγχονται οι διακυμάνσεις της πίεσης όλη την διάρκεια της ημέρας με μεγάλη ακρίβεια. Επίσης μπορεί να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα της αντιϋπερτασικής αγωγής που λαμβάνει ο ασθενής καθώς και να διαγνωσθούν καταστάσεις όπως η υπέρταση της λευκής μπλούζας, η κρυφή υπέρταση κ.α.

τις περιπτώσεις εκείνες των ασθενών που παραπονιούνται για σοβαρά ενοχλήματα τα οποία πιθανόν να οφείλονται σε κάποιο πρόβλημα του ρυθμού της καρδιάς, χρησιμοποιούμε συσκευές που καταγράφουν τον ρυθμό της για διάστημα 24 έως 48 ωρών συνήθως. Συχνά στο διάστημα αυτό δεν καταγράφεται κάτι παθολογικό. Προκειμένου λοιπόν να αυξήσουμε τις πιθανότητες να ανιχνεύσουμε κάποια αρρυθμία χρειαζόμαστε μια συσκευή που να καταγράφει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τον ρυθμό της καρδιάς. Τέτοιες συσκευές είναι τα εμφυτεύσιμα Holter, που είναι μικροί μεταλλικοί καταγραφείς, οι οποίοι τοποθετούνται στον θώρακα κάτω από το δέρμα και οι οποίοι καταγράφουν τον ρυθμό για όσο χρονικό διάστημα θεωρηθεί απαραίτητο (εβδομάδες ή και μήνες). Με την μέθοδο της τηλεμετρίας, με τη βοήθεια δηλαδή ενός υπολογιστή που επικοινωνεί με την συσκευή και χωρίς να είναι απαραίτητο να αφαιρεθεί αυτή, μελετούμε όλα τα επεισόδια που καταγράφηκαν. Με αυτόν τον τρόπο πλησιάζουμε πιο κοντά στην διάγνωση.

Σήμερα τα εμφυτεύσιμα Holter τα τοποθετούμε εύκολα με τοπική αναισθησία και ο ασθενής μπορεί να φύγει την ίδια μέρα στο σπίτι του. Κατά περιόδους μπορούμε με την μέθοδο της τηλεμετρίας να μελετήσουμε τις καταγραφές που έχει καταχωρήσει η συσκευή έως ότου καταλήξουμε στην διάγνωση. Η συσκευή μπορεί να αφαιρεθεί οποιαδήποτε στιγμή με τον ίδιο τρόπο, με τοπική αναισθησία και χωρίς να απαιτηθεί περαιτέρω νοσηλεία του ασθενή.

Η καρδιά είναι μια αντλία ένας μυς, που για να λειτουργήσει χρειάζεται αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Το αίμα αυτό φτάνει στην καρδιά με τρεις βασικά αρτηρίες, τις στεφανιαίες αρτηρίες. Η αθηροσκλήρωση ή αρτηριοσκλήρυνση είναι η παθολογική κατάσταση που προσβάλει τις στεφανιαίες αρτηρίες καθώς αυτή δημιουργεί στο εσωτερικό τους τις ονομαζόμενες αθηρωματικές πλάκες ή αθηρώματα. Αυτές οι πλάκες δημιουργούν στενώσεις που εμποδίζουν την ομαλή ροή του αίματος και ταυτόχρονα την σωστή τροφοδοσία της καρδιάς. Έτσι όταν το αίμα που πηγαίνει στην καρδιά δεν φτάνει για την ομαλή λειτουργία της, η καρδιά δυσλειτουργεί και εμφανίζεται το σύμπτωμα της στηθάγχης ή αλλιώς το «σφύξιμο» στην στέρνο (link συμπτώματα).

Έμμεσες πληροφορίες για την ύπαρξη στενώσεων στις αρτηρίες της καρδιάς μπορούμε να πάρουμε από το τεστ κοπώσεως (link) ή και το υπερηχογράφημα (link). H απόλυτη όμως και πιο ακριβής εξέταση που μας δίνει τις πιο αξιόπιστες πληροφορίες για την ύπαρξη αυτών των στενώσεων είναι η στεφανιογραφία. Πρόκειται για μια εξέταση όπου με την βοήθεια μιας σκιαστικής ουσίας που ρίχνουμε με ειδικό τρόπο στο εσωτερικό των στεφανιαίων αρτηριών, απεικονίζουμε τον εσωτερικό αυλό αυτών των αρτηριών και διαπιστώνουμε επακριβώς την ύπαρξη και τον βαθμό των στενώσεων.

Η εξέταση γίνεται σε μια ειδική αίθουσα του νοσοκομείου που ονομάζεται αιμοδυναμικό εργαστήριο, όπου υπάρχει μια κάμερα με ακτίνες Χ με την βοήθεια της οποίας μπορούμε να απεικονίσουμε τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς. Η στεφανιογραφία γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία και σπάνια χρειάζεται γενική αναισθησία.

Τα παλαιότερα χρόνια η στεφανιογραφία γινόταν από το πόδι. Αν και σχετικά ανώδυνη σαν τεχνική, η εξέταση όταν γίνεται από το πόδι απαιτεί την αυστηρή παραμονή του ασθενή στο κρεβάτι του για τουλάχιστον 6 ώρες μετά, προκειμένου να μην ανοίξει η πληγή του και εμφανίσει αιμορραγία. Επιπρόσθετα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να συμβούν τοπικές επιπλοκές όπως αιματώματα ή άλλες ρήξεις του αγγείου στο σημείο από όπου έγινε η στεφανιογραφία (βλέπε φωτογραφία).

Αιμάτωμα στο σημείο της παρακέντησης στο πόδι του ασθενή

Αυτό που προσφέρουμε εμείς τα τελευταία τρία χρόνια, με ιδιαίτερη επιτυχία είναι η δυνατότητα να γίνει η στεφανιογραφία από το χέρι. Αυτό έχει σαν πλεονέκτημα ότι ο ασθενής μπορεί αμέσως μετά την εξέταση να σηκωθεί από το κρεβάτι του και μάλιστα τις περισσότερες φορές να φύγει στο σπίτι του σε λίγες ώρες.

Στεφανιογραφία από το χέρι. Παρακέντηση της κερκιδικής αρτηρίας

Ειδικό βραχιόλι που τοποθετείται στο χέρι μετά την στεφανιογραφία

Πρέπει να τονίσουμε ότι η εξέταση διαρκεί περίπου 20 με 30 λεπτά και είναι ανώδυνη καθώς ο ασθενής δεν έχει πόνο ούτε αντιλαμβάνεται τους ειδικούς καθετήρες – σωληνάκια που χρησιμοποιούμε για να φτάσουμε στις αρτηρίες της καρδιάς και να δώσουμε το απαραίτητο σκιαστικό. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να εγκαταληφθεί η φήμη που επικρατούσε ειδικά τα παλιότερα χρόνια, ότι η στεφανιογραφία είναι μια πολύ δύσκολη και επικίνδυνη εξέταση. Τα ποσοστά επικινδυνότητας πρακτικά είναι 1/3000 περιπτώσεις.

Χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο τα τελετυταία χρόνια. Αξιολογεί με μεγάλη ευαισθησία τις δομές της καρδιάς και αποτελεί εξέταση πολύ σημαντική για την διάγνωση μυοκαρδιοπαθειών και σπάνιων καρδιολογικών νοσημάτων. Έχει ιδιαίτερη ευκρίνεια στην διάγνωση της μυοκαρδίτιδας καθώς και της ίνωσης που σχετίζεται με έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Η βιοψία του μυοκαρδίου είναι μια διαγνωστική εξέταση η οποία γίνεται και αυτή στο αιμοδυναμικό εργαστήριο με τοπική αναισθησία. Σκοπός είναι να πάρουμε μικρά κομμάτια μυ από την καρδιά για να εξεταστούν αναλυτικά στο μικροσκόπιο προκειμένου να διαγνώσουμε σπάνιες ασθένειες. Συνήθως από μια φλέβα του λαιμού εισάγουμε εύκολα και ανώδυνα ένα ειδικό μικρό ψαλίδι που ονομάζεται «βιοτόμος» και με την βοήθεια της κάμερας του εργαστηρίου με ακτίνες Χ το κατευθύνουμε στο μέρος της καρδιάς που επιθυμούμε και παίρνουμε τα δείγματα που χρειαζόμαστε. Και σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο σε λίγες ώρες.

Αποτελεί την πιο παλιά και την πιο απλή μορφή εξέτασης που μπορεί να γίνει στο Καρδιολογικό ιατρείο. Από το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορούμε να πάρουμε σημαντικές πληροφορίες για την κατάσταση της καρδιάς κάθε ασθενή. Είναι μια πολύ παρεξηγημένη εξέταση καθώς πολλοί πιστεύουν ότι συχνά «κρύβει την αλήθεια». Η πραγματικότητα είναι ότι σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις όπου υπάρχει πρόβλημα, το ηλεκτροκαρδιογράφημα είναι απολύτως φυσιολογικό. Η λήψη ενός καλού ιστορικού, η επιμελής κλινική εξέταση καθώς και το ίδιο το καρδιογράφημα τις περισσότερες φορές αρκούν να καθοδηγήσουν τον Καρδιολόγο σας στην σωστή διάγνωση.

Αποτελεί ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στα χέρια του σύγχρονου Καρδιολόγου. Με την τεχνολογική εξέλιξη βελτιώθηκε πάρα πολύ η ποιότητα της εικόνας καθώς και οι διάφορες άλλες διαγνωστικές δυνατότητες που παρέχει η συγκεκριμένη εξέταση. Με το υπερηχογράφημα μπορούμε να διαπιστώσουμε την γενική λειτουργικότητα της καρδιάς, την λειτουργία των βαλβίδων αυτής, την λεπτομερή μορφολογία των διαφόρων άλλων ανατομικών της δομών, την ύπαρξη υγρού γύρω από αυτήν, την ύπαρξη λοιμώξεων των βαλβίδων της καθώς και να εκτιμήσουμε καρδιοπάθειες που υπάρχουν από την γέννηση τις ονομαζόμενες συγγενείς καρδιοπάθειες. Η πιο συχνή αιτία για την οποία καταφεύγουμε στο υπερηχογράφημα είναι ο έλεγχος για κάποιο «φύσημα» που ακούμε με τα ακουστικά.

Η καρδιαναπνευστική κόπωση (CPET/CPX) συνδυάζει τις πληροφορίες που παίρνουμε από την απλή δοκιμασία κόπωσης μαζί με πληροφορίες από την αναπνευστική λειτουργία κατά την διάρκεια της κόπωσης. Η κόπωση μπορεί να γίνει σε κυλιόμενο τάπητα ή ποδήλατο ενώ η αναπνευστική λειτουργία αξιολογείται από ειδική συσκευή που αναλύει τα δεδομένα που λαμβάνει από μια ειδική μάσκα που φορά ο ασθενής. Αποτελεί μια εξαιρετική μέθοδο που εκτιμά σε βάθος την λειτουργική κατάσταση του κάθε ασθενή. Αποτελεί βασικό εργαλείο μελέτης ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια ενώ μπορεί να αξιολογήσει ασθενείς πριν από μη καρδιακό χειρουργείο αλλά και την βαρύτητα καρδιοπαθειών ιδιαίτερα βαλβιδοπαθειών.

Η δοκιμασία κόπωσης είναι μια πολύ σπουδαία εξέταση, καθώς δίνει σημαντικές πληροφορίες για την λειτουργία της καρδιάς όταν αυτή κουράζεται και επομένως λειτουργεί με αυξημένες ανάγκες σε οξυγόνο. Ουσιαστικά ο ασθενής ελέγχεται καθώς του γίνεται καρδιογράφημα την ώρα που περπατά πάνω σε έναν κυλιόμενο τάπητα. Είναι μια ασφαλής εξέταση που όταν γίνεται κάτω από σωστές συνθήκες και με το ανάλογα έμπειρο προσωπικό δεν ενέχει πρακτικά κανένα κίνδυνο. Μπορεί να γίνει προληπτικά ή σε περίπτωση που ο γιατρός θέλει να ελέγξει αν κάποια από τα συμπτώματα του ασθενή σχετίζονται με στεφανιαία νόσο.

Όταν υπάρχει στένωση σε κάποια αρτηρία της καρδιάς τότε την ώρα που ο ασθενής περπατάει στον διάδρομο, μπορεί να διαπιστωθούν αλλαγές στο καρδιογράφημα που καμιά φορά συνδυάζονται και με συμπτώματα («σφύξιμο» στο στήθος, δυσφορία, ζάλη). Βέβαια όπως και κάθε εξέταση έχει και αυτή τα μειονεκτήματά της καθώς ορισμένες φορές μπορεί να μην αναδείξει κάποιο πρόβλημα ενώ ο ασθενής πραγματικά πάσχει. Το σενάριο όμως αυτό αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα.

Σε ασθενείς που παραπονιούνται για επεισόδια αιφνίδιας ζάλης, αστάθειας ή και λιποθυμιών με πτώση (συγκοπή), χρησιμοποιούμε το Holter ρυθμού που ουσιαστικά κάνει συνεχώς καρδιογράφημα στον ασθενή για όσο διάστημα το φοράει (συνήθως 24 ή 48 ώρες). Πρόκειται για μια απλή συσκευή πολύ ελαφριά, την οποία κουβαλάει ο ασθενής μαζί του στην τσέπη ή την ζώνη του. Στόχος είναι να καταγραφούν οι διαταραχές του ρυθμού (συνήθως μεγάλη βραδυκαρδία ή παύσεις της καρδιάς) στις οποίες πιθανόν να οφείλονται τα συμπτώματα των ασθενών. Όταν η συσκευή αφαιρεθεί συνδέεται στο ιατρείο με έναν υπολογιστή και έτσι γίνεται λεπτομερής έλεγχος της καταγραφής.

Πρόκειται για συσκευή ανάλογη του Holter ρυθμού. Ουσιαστικά είναι ένα ηλεκτρονικό πιεσόμετρο το οποίο μετράει κάθε μισή ώρα συνήθως την πίεση του ασθενή και έχει το πλεονέκτημα ότι όλες οι μετρήσεις καταχωρούνται αυτόματα σε ένα ειδικό «καταγραφικό», επιτρέποντας την ανάλυση στο ιατρείο. Αποτελείται από το πιεσόμετρο και μια μικρή καταγραφική συσκευή που φοράει ο ασθενής συνήθως στην ζώνη του.

Με την βοήθεια του Holter πίεσης, ελέγχονται οι διακυμάνσεις της πίεσης όλη την διάρκεια της ημέρας με μεγάλη ακρίβεια. Επίσης μπορεί να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα της αντιϋπερτασικής αγωγής που λαμβάνει ο ασθενής καθώς και να διαγνωσθούν καταστάσεις όπως η υπέρταση της λευκής μπλούζας, η κρυφή υπέρταση κ.α.

Πρόκειται για ένα λεπτομερές υπερηχογράφημα της καρδιάς το οποίο γίνεται χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μικρό σωλήνα παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιείται στις γαστροσκοπήσεις και το οποίο προωθείται με προσοχή στον οισοφάγο του ασθενούς. Έτσι με αυτόν τον τρόπο ο μικρός αυτός σωλήνας βρίσκεται σε στενή επαφή με την καρδιά η οποία βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τον οισοφάγο, και μπορούμε να εξετάσουμε τις δομές της με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια. Η εξέταση απαραίτητα γίνεται σε περιβάλλον νοσοκομείου όπου υπάρχουν όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου να γίνει με ασφάλεια η εξέταση.

Συνήθως η εξέταση γίνεται με ελαφρά μέθη για να μην ταλαιπωρείται ο ασθενής (η εξέταση προκαλεί τάση για εμετό με την προώθηση του σωλήνα στον οισοφάγο) και απαραίτητος κανόνας είναι ότι θα πρέπει αυτός να είναι νηστικός. Οι κίνδυνοι από την εξέταση είναι εξαιρετικά μικροί και υπολογίζονται σε 1/10000 περιπτώσεις. Μετά το τέλος της εξέτασης ο ασθενής δεν πρέπει να φάει για τουλάχιστον 30 λεπτά και παραμένει στο νοσοκομείο για περίπου μία ώρα προκειμένου να «υποχωρήσει» η δράση της μέθης που του δόθηκε στην διάρκεια της εξέτασης.

Εξι είναι οι βασικές ενδείξεις της εξέτασης για τις οποίες συχνότερα καταφεύγουμε στο διοισοφάγειο υπερηχογράφημα:

α) έλεγχος ύπαρξης θρόμβων εντός της καρδιάς, σε περιπτώσεις εγκεφαλικών επεισοδίων, (video RA thrombi)

β) έλεγχος ύπαρξης λοίμωξης στις βαλβίδες της καρδιάς (ενδοκαρδίτιδα), (video endocarditis)

γ) ανευρύσματα ή διαχωρισμός στην αορτή

δ) εκτίμηση της δομής μιας βαλβίδας της καρδιάς

ε) εκτίμηση της λειτουργικότητας της βαλβίδας που έχει τοποθετηθεί στον ασθενή σε κάποιο παλαιότερο χειρουργείο (προσθετική βαλβίδα)

στ) μελέτη συγγενών καρδιοπαθειών

Τέλος θα πρέπει να αναφερθούμε και στο διοισοφάγειο υπερηχογράφημα τριών ή και τεσσάρων διαστάσεων (3D/4D) το οποίο βελτιώνει κατά πολύ (σε ορισμένες περιπτώσεις) τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από την ανατομία και την λειτουργία της καρδιάς και το οποίο χρησιμοποιούμε με επιτυχία τα τελευταία χρόνια στην καθημερινή κλινική πράξη.

τις περιπτώσεις εκείνες των ασθενών που παραπονιούνται για σοβαρά ενοχλήματα τα οποία πιθανόν να οφείλονται σε κάποιο πρόβλημα του ρυθμού της καρδιάς, χρησιμοποιούμε συσκευές που καταγράφουν τον ρυθμό της για διάστημα 24 έως 48 ωρών συνήθως. Συχνά στο διάστημα αυτό δεν καταγράφεται κάτι παθολογικό. Προκειμένου λοιπόν να αυξήσουμε τις πιθανότητες να ανιχνεύσουμε κάποια αρρυθμία χρειαζόμαστε μια συσκευή που να καταγράφει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τον ρυθμό της καρδιάς. Τέτοιες συσκευές είναι τα εμφυτεύσιμα Holter, που είναι μικροί μεταλλικοί καταγραφείς, οι οποίοι τοποθετούνται στον θώρακα κάτω από το δέρμα και οι οποίοι καταγράφουν τον ρυθμό για όσο χρονικό διάστημα θεωρηθεί απαραίτητο (εβδομάδες ή και μήνες). Με την μέθοδο της τηλεμετρίας, με τη βοήθεια δηλαδή ενός υπολογιστή που επικοινωνεί με την συσκευή και χωρίς να είναι απαραίτητο να αφαιρεθεί αυτή, μελετούμε όλα τα επεισόδια που καταγράφηκαν. Με αυτόν τον τρόπο πλησιάζουμε πιο κοντά στην διάγνωση.

Σήμερα τα εμφυτεύσιμα Holter τα τοποθετούμε εύκολα με τοπική αναισθησία και ο ασθενής μπορεί να φύγει την ίδια μέρα στο σπίτι του. Κατά περιόδους μπορούμε με την μέθοδο της τηλεμετρίας να μελετήσουμε τις καταγραφές που έχει καταχωρήσει η συσκευή έως ότου καταλήξουμε στην διάγνωση. Η συσκευή μπορεί να αφαιρεθεί οποιαδήποτε στιγμή με τον ίδιο τρόπο, με τοπική αναισθησία και χωρίς να απαιτηθεί περαιτέρω νοσηλεία του ασθενή.

Η δοκιμασία ανάκλισης ή tilt test, είναι μια εξέταση που και αυτή γίνεται σε περιβάλλον κλινικής όπου υπάρχουν όλα τα μέσα και προϋποθέσεις για την σωστή αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών, που ωστόσο είναι εξαιρετικά σπάνιες. Ο κύριος λόγος που κάνουμε την δοκιμασία ανάκλισης είναι όταν κάποιος από τους ασθενείς μας αναφέρει ότι λιποθυμάει ξαφνικά. Τις περισσότερες φορές πριν την λιποθυμία οι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα όπως ζάλη, εφίδρωση και ναυτία που προηγούνται από την λιποθυμία (ζάλη ή blackout). Ο στόχος της εξέτασης είναι να αναπαραχθούν οι συνθήκες της λιποθυμίας (συγκοπής) και να προκληθούν τα συμπτώματα του ασθενή.

Η εξέταση γίνεται με τον ασθενή ξαπλωμένο σε ένα ειδικό κρεβάτι το οποίο έχει την δυνατότητα να παίρνει κλίση συνήθως έως 60 μοίρες και κατάλληλα δεμένο με ιμάντες έτσι ώστε εάν υπάρξει λιποθυμία ο ασθενής να μην χτυπήσει. Η εξέταση γίνεται παρουσία ενός Καρδιολόγου και ενός νοσηλευτή, με συνεχή καταγραφή του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης του ασθενή. Σε περίπτωση που εμφανιστούν είτε λιποθυμία είτε τα ίδια ή παρόμοια συμπτώματα με εκείνα τα οποία έχει περιγράψει ο ασθενής, καθίσταται δυνατή η εξακρίβωση της αιτίας της συγκοπής και μπαίνει η οριστική διάγνωση.

Η καρδιά είναι μια αντλία ένας μυς, που για να λειτουργήσει χρειάζεται αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Το αίμα αυτό φτάνει στην καρδιά με τρεις βασικά αρτηρίες, τις στεφανιαίες αρτηρίες. Η αθηροσκλήρωση ή αρτηριοσκλήρυνση είναι η παθολογική κατάσταση που προσβάλει τις στεφανιαίες αρτηρίες καθώς αυτή δημιουργεί στο εσωτερικό τους τις ονομαζόμενες αθηρωματικές πλάκες ή αθηρώματα. Αυτές οι πλάκες δημιουργούν στενώσεις που εμποδίζουν την ομαλή ροή του αίματος και ταυτόχρονα την σωστή τροφοδοσία της καρδιάς. Έτσι όταν το αίμα που πηγαίνει στην καρδιά δεν φτάνει για την ομαλή λειτουργία της, η καρδιά δυσλειτουργεί και εμφανίζεται το σύμπτωμα της στηθάγχης ή αλλιώς το «σφύξιμο» στην στέρνο (link συμπτώματα).

Έμμεσες πληροφορίες για την ύπαρξη στενώσεων στις αρτηρίες της καρδιάς μπορούμε να πάρουμε από το τεστ κοπώσεως (link) ή και το υπερηχογράφημα (link). H απόλυτη όμως και πιο ακριβής εξέταση που μας δίνει τις πιο αξιόπιστες πληροφορίες για την ύπαρξη αυτών των στενώσεων είναι η στεφανιογραφία. Πρόκειται για μια εξέταση όπου με την βοήθεια μιας σκιαστικής ουσίας που ρίχνουμε με ειδικό τρόπο στο εσωτερικό των στεφανιαίων αρτηριών, απεικονίζουμε τον εσωτερικό αυλό αυτών των αρτηριών και διαπιστώνουμε επακριβώς την ύπαρξη και τον βαθμό των στενώσεων.

Η εξέταση γίνεται σε μια ειδική αίθουσα του νοσοκομείου που ονομάζεται αιμοδυναμικό εργαστήριο, όπου υπάρχει μια κάμερα με ακτίνες Χ με την βοήθεια της οποίας μπορούμε να απεικονίσουμε τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς. Η στεφανιογραφία γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία και σπάνια χρειάζεται γενική αναισθησία.

Τα παλαιότερα χρόνια η στεφανιογραφία γινόταν από το πόδι. Αν και σχετικά ανώδυνη σαν τεχνική, η εξέταση όταν γίνεται από το πόδι απαιτεί την αυστηρή παραμονή του ασθενή στο κρεβάτι του για τουλάχιστον 6 ώρες μετά, προκειμένου να μην ανοίξει η πληγή του και εμφανίσει αιμορραγία. Επιπρόσθετα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να συμβούν τοπικές επιπλοκές όπως αιματώματα ή άλλες ρήξεις του αγγείου στο σημείο από όπου έγινε η στεφανιογραφία (βλέπε φωτογραφία).

Αιμάτωμα στο σημείο της παρακέντησης στο πόδι του ασθενή

Αυτό που προσφέρουμε εμείς τα τελευταία τρία χρόνια, με ιδιαίτερη επιτυχία είναι η δυνατότητα να γίνει η στεφανιογραφία από το χέρι. Αυτό έχει σαν πλεονέκτημα ότι ο ασθενής μπορεί αμέσως μετά την εξέταση να σηκωθεί από το κρεβάτι του και μάλιστα τις περισσότερες φορές να φύγει στο σπίτι του σε λίγες ώρες.

Στεφανιογραφία από το χέρι. Παρακέντηση της κερκιδικής αρτηρίας

Ειδικό βραχιόλι που τοποθετείται στο χέρι μετά την στεφανιογραφία

Πρέπει να τονίσουμε ότι η εξέταση διαρκεί περίπου 20 με 30 λεπτά και είναι ανώδυνη καθώς ο ασθενής δεν έχει πόνο ούτε αντιλαμβάνεται τους ειδικούς καθετήρες – σωληνάκια που χρησιμοποιούμε για να φτάσουμε στις αρτηρίες της καρδιάς και να δώσουμε το απαραίτητο σκιαστικό. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να εγκαταληφθεί η φήμη που επικρατούσε ειδικά τα παλιότερα χρόνια, ότι η στεφανιογραφία είναι μια πολύ δύσκολη και επικίνδυνη εξέταση. Τα ποσοστά επικινδυνότητας πρακτικά είναι 1/3000 περιπτώσεις.

Είναι μια αξονική τομογραφία της καρδιάς υψηλής ευκρίνειας που φαίνεται να κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια. Έχει την δυνατότητα να απεικονίσει με μεγάλη λεπτομέρεια τις στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς και να δώσει πληροφορίες για πιθανές στενώσεις αυτών, αντικαθιστώντας την κλασική στεφανιογραφία. Αυτό αποτελεί και το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου μαζί με το γεγονός ότι η εξέταση διαρκεί μόλις 5 λεπτά. Τα μειονεκτήματά της είναι βασικά δύο. Πρώτον ο ασθενής παίρνει αρκετά μεγάλη δόση ακτινοβολίας και δεύτερον όταν οι αρτηρίες του ασθενούς είναι πολύ επασβεστωμένες δημιουργούνται παράσιτα και χάνεται έτσι η ευκρίνεια της εξέτασης. Σήμερα λόγω της μεγάλης ευκολίας για τον ασθενή την χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά ιδίως στους ασθενείς εκείνους με μικρή ή μετρίου βαθμού πιθανότητα να έχουν στεφανιαία νόσο. Η μέθοδος δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για εκείνους που έχουν τυπικά συμπτώματα όπου και θα πρέπει να προτιμάται η κλασική στεφανιογραφία.

Χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο τα τελετυταία χρόνια. Αξιολογεί με μεγάλη ευαισθησία τις δομές της καρδιάς και αποτελεί εξέταση πολύ σημαντική για την διάγνωση μυοκαρδιοπαθειών και σπάνιων καρδιολογικών νοσημάτων. Έχει ιδιαίτερη ευκρίνεια στην διάγνωση της μυοκαρδίτιδας καθώς και της ίνωσης που σχετίζεται με έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Ο δεξιός καθετηριασμός είναι μια εξέταση που γίνεται στο αιμοδυναμικό εργαστήριο όπου γίνεται και η στεφανιογραφία. Συνήθως γίνεται με τοπική αναισθησία από το πόδι και προωθούνται ειδικοί λεπτοί καθετήρες στο δεξιό μέρος της καρδιάς προκειμένου να μετρήσουμε τις πιέσεις που υπάρχουν εκεί. Αυτό γίνεται σε ορισμένες περιπτώσεις όπου είναι απολύτως απαραίτητο να πάρουμε αυτές τις πληροφορίες, προκειμένου ή να διαγνώσουμε κάποια πάθηση (π.χ. πνευμονική υπέρταση) ή να λάβουμε αποφάσεις για την αντιμετώπιση και θεραπεία συγκεκριμένων καταστάσεων. Είναι εξέταση εύκολη, χωρίς επιπλοκές που ολοκληρώνεται συνήθως πολύ γρήγορα και ο ασθενής συνήθως μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο σε λίγες ώρες.

Η βιοψία του μυοκαρδίου είναι μια διαγνωστική εξέταση η οποία γίνεται και αυτή στο αιμοδυναμικό εργαστήριο με τοπική αναισθησία. Σκοπός είναι να πάρουμε μικρά κομμάτια μυ από την καρδιά για να εξεταστούν αναλυτικά στο μικροσκόπιο προκειμένου να διαγνώσουμε σπάνιες ασθένειες. Συνήθως από μια φλέβα του λαιμού εισάγουμε εύκολα και ανώδυνα ένα ειδικό μικρό ψαλίδι που ονομάζεται «βιοτόμος» και με την βοήθεια της κάμερας του εργαστηρίου με ακτίνες Χ το κατευθύνουμε στο μέρος της καρδιάς που επιθυμούμε και παίρνουμε τα δείγματα που χρειαζόμαστε. Και σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο σε λίγες ώρες.

Η παρακέντηση περικαρδιακού υγρού ή πλευριτικού υγρού είναι δύο ακόμη εξετάσεις που τις κάνουμε όταν θέλουμε να ελέγξουμε με λεπτομέρεια μια ποσότητα υγρού που αθροίζεται είτε γύρω από την καρδιά στον περικαρδιακό σάκο είτε γύρω από τον πνεύμονα στον πλευριτικό χώρο. Και οι δύο πράξεις γίνονται με τοπική αναισθησία, με συγκεκριμένη τεχνική και συνήθως με καθοδήγηση από το υπερηχογράφημα. Η παρακέντηση περικαρδιακού υγρού γενικά είναι πιο απαιτητική σαν διαδικασία και χρειάζεται μεγαλύτερη εμπειρία και κατάλληλη εκπαίδευση.