Όταν αναφερόμαστε στην πνευμονική εμβολή, μιλάμε για μια επείγουσα κατάσταση στην οποία θρόμβοι από κάποιο σημείο του σώματος (συνηθέστερα από τα πόδια) αποσπώνται και εμβολίζουν (φράζουν) μέρος ή τμήματα των αρτηριών των πνευμόνων (εικόνα 1).
Θεωρείται μια ύπουλη ασθένεια καθώς η διάγνωσή της μπορεί εύκολα να «ξεφύγει», ενώ ορισμένες φορές μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Η συνηθέστερη πηγή θρόμβων που προκαλούν πνευμονική εμβολή είναι τα πόδια (90%) και η κατάσταση που προηγείται της εμβολής ονομάζεται εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση.
Πόσο συχνή είναι η πνευμονική εμβολή;
Η φλεβική θρόμβωση που μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική εμβολή εμφανίζεται σε συχνότητα 1-2 περιπτώσεις σε 1000 άτομα τον χρόνο και από αυτές τις περιπτώσεις το 1/3 εμφανίζονται ως οξεία πνευμονική εμβολή.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα πόδι έχει θρόμβωση;
Το πόδι που έχει θρόμβωση έχει 3 βασικά χαρακτηριστικά : πονάει, είναι πρησμένο και πολλές φορές είναι κόκκινο. Καμιά φορά μπορεί να υπάρχει και πυρετός. (εικόνα 2)
Εικόνα 2. Ανίχνευση θρόμβου σε φλέβα των κάτω άκρων με υπερηχογράφημα
Γιατί είναι σημαντική η πνευμονική εμβολή;
Για τρεις βασικούς λόγους. Πρώτον γιατί σε ένα ποσοστό 15% προκαλεί τον θάνατο, δεύτερον σε ένα ποσοστό 30% προκαλεί μόνιμες βλάβες στους πνεύμονες και την καρδιά και τρίτον γιατί σε ένα πολύ σημαντικό ποσοστό μπορεί με την σωστή αντιμετώπιση να προληφθεί.
Ποιός κινδυνεύει περισσότερο;
Τόσο οι άνδρες όσο και γυναίκες κινδυνεύουν το ίδιο, ενώ όσο μεγαλύτερος σε ηλικία είναι ο ασθενής τόσο αυξάνει και ο κίνδυνος για πνευμονική εμβολή. Η ομάδα των ασθενών που κινδυνεύουν περισσότερο από πνευμονική εμβολή είναι αυτοί που υποβάλλονται σε κάποια χειρουργική επέμβαση και ο κίνδυνος υπάρχει τόσο κατά την νοσηλεία τους όσο και αρκετές μέρες μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο.
Ποιοί είναι οι συνηθέστεροι παράγοντες κινδύνου που προδιαθέτουν για πνευμονική εμβολή;
Κατάγματα ισχίου, χειρουργεία ορθοπεδικά, μεγάλα χειρουργεία στην κοιλιά και στην σπονδυλική στήλη, εκτεταμένα τραύματα, κακοήθειες, εγκεφαλικά επεισόδια με παράλυση και πολυήμερη κατάκλιση στο κρεβάτι, παχυσαρκία και μεγάλη ηλικία, είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την πνευμονική εμβολή.
Με ποια συμπτώματα συνήθως εμφανίζεται η πνευμονική εμβολή;
Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι λιποθυμία, πολύ χαμηλή πίεση, δύσπνοια, πόνος στον θώρακα, ταχυπαλμία, εφίδρωση και συμπτώματα από θρόμβωση στα κάτω άκρα (πόδι ζεστό, πρησμένο που πονάει). Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η βαρύτητα των συμπτωμάτων ποικίλει πολύ ανά περίσταση. Έτσι μπορεί ένα ασθενής να εμφανίζει μια βαριά κατάσταση σοκ (χαμηλή πίεση, δύσπνοια, ταχυπαλμία) και κάποιος άλλος απλά μια ελαφρά δύσπνοια. Για αυτόν τον λόγο θα πρέπει να υπάρχει πάντα επαγρύπνηση τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από τον κάθε γιατρό που αντιμετωπίζει παρόμοια περιστατικά.
Πώς οριστικοποιείται η διάγνωση της πνευμονικής εμβολής;
Εκτός από τα συμπτώματα που μπορούν να οδηγήσουν τον γιατρό στην διάγνωση υπάρχουν μια σειρά εξετάσεων που οριστικοποιούν ή αποκλείουν την πνευμονική εμβολή. Πρόκειται για ειδικές αιματολογικές εξετάσεις, το υπερηχογράφημα καρδιάς που δίνει πληροφορίες για το πόσο επηρεάζεται η καρδιακή λειτουργία από την εμβολή, την αξονική τομογραφία καθώς και το σπινθηρογράφημα πνευμόνων.
Πώς αντιμετωπίζεται η πνευμονική εμβολή;
Η αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής απαιτεί συνήθως νοσηλεία στο νοσοκομείο. Πρέπει να γίνει άμεση χορήγηση αντιπηκτικών φαρμάκων (φαρμάκων που αραιώνουν το αίμα) όπως είναι η ηπαρίνη. Σε βαριές καταστάσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ιδιαίτερα ισχυρό φάρμακο που μπορεί να διαλύσει τον ή τους θρόμβους στους πνεύμονες, όμως μπορεί να προκαλέσει και σοβαρές αιμορραγίες και επομένως χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην χρήση του. Επίσης χρειάζεται υποστήριξη της αναπνοής με οξυγόνο ή αναπνευστήρα, χρήση φαρμάκων για την άνοδο της αρτηριακής πίεσης κλπ.
Μπορεί να χρειαστεί χειρουργείο;
Συνήθως δεν χρειάζεται. Σε σπάνιες περιπτώσεις και σε εξειδικευμένα κέντρα μπορεί να γίνει χειρουργείο για την αφαίρεση του ή των θρόμβων από τις αρτηρίες των πνευμόνων (εικόνα 3).
Εικόνα 3. Υλικό θρόμβων που αφαιρέθηκαν μετά από χειρουργική επέμβαση.
Πώς προλαμβάνεται μια νέα πνευμονική εμβολή;
Απαραίτητο στοιχείο της σωστής αντιμετώπισης της πνευμονικής εμβολής είναι η πρόληψη μιας νέας πνευμονικής εμβολής. Έτσι σε πολύ πρώιμο στάδιο ξεκινάει η χορήγηση κάποιων άλλων αντιπηκτικών φαρμάκων από του στόματος, που ως σκοπό έχουν να επιτυγχάνουν ικανοποιητική «αραίωση» του αίματος έτσι ώστε να προληφθούν νέες θρομβώσεις και νέες εμβολές. Η χρήση αυτών των φαρμάκων γίνεται για τουλάχιστον τρεις μήνες ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγούνται και συνεχώς. Το πιο γνωστό από τα φάρμακα αυτά είναι το Sintrom, που η σωστή του χρήση απαιτεί τουλάχιστον μηνιαία αιματολογική εξέταση. Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθούν ειδικά φίλτρα (εικόνα 4) που τοποθετούνται στην πορεία των φλεβών από τα άκρα προς τους πνεύμονες και τα οποία θα εμποδίσουν στο μέλλον θρόμβους φτάσουν στους πνεύμονες.
Εικόνα 4. Ειδικά φίλτρα προστασίας από θρόμβους